به گزارش قدس خراسان آنلاین، دراین روز، آستان مقدس حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) حال و هوای حزن و سوگواری وفات خواهر بزرگوار حضرت غریب الغربا امام هشتم(ع) را دارد. اما این مناسبت، فرصت ارزشمندی است که با این بانوی بافضیت خاندان اهل بیت(ع) و علل هجرت ایشان به ایران بیشتر آشنا شویم.


تریبت در محضر دو امام معصوم(ع)

حضرت فاطمه معصومه(س) دارای شخصیتی بسیار ممتاز است که فضایل پرشماری دارد، از جمله این که ایشان در دوران کودکی و نوجوانی، تحت تعلیم و تربیت دو امام معصوم (ع) پرورش یافت و این مسئله، در کنار استعداد و صفات ذاتی که در آن وجود مقدس وجود داشت، باعث شد که هم در مقامات معنوی و هم در مدارج علمی، به سطحی بسیار والا نائل شود. اما بخش مهمی از تاریخ اسلامی در خصوص این بانوی با فضیلت و کریمه اهل بیت(ع)، واکاوی علل و فلسفه هجرت ایشان از مدینه به ایران است. ما در ادامه برخی از منابع تاریخی را در این باره مرور کردیم.

علت سفر حضرت معصوه(س) به ایران چه بود؟

حضرت معصومه(س) یک سال پس از شهادت مظلومانه پدر بزرگوارش، در شرایطی که نمی‌توانست دوری برادرش علی ابن موسی الرضا(ع) را تحمل کند به سوی ایران حرکت کرد.

طبق مدارک و اسناد تاریخی و بررسی مورخان اسلامی، نامه‌ امام رضا (ع)، سیاست مأمون، دیدار امام رضا(ع)، تبلیغ امامت و مذهب تشیع، انتخاب مسیر و از همه مهم تر جو اختناق و فشار حاکم بر عراق از جمله دلایلی است که حضرت معصومه(س) را برای دیدار برادر در ایران و این سفر متقاعد کرد.

دیدار امام و برادر

اولین دلیلی که مورخان اسلامی برای این سفر برشمرده اند، دیدار برادر بود. چون ایشان بعد از شهادت پدر بزرگوارش علاقه و محبت و وابستگی خاصی به برادرشان حضرت رضا(ع) داشتند و از محضر علمی و معنوی آن حضرت بسیار سود می‌برد، حال آن که امام و برادرش را از خود دور می‌دید، نمی‌توانست این دوری را تحمل از این رو تصمیم گرفت برای زیارت برادرش از مدینه به مقصد خراسان حرکت کند و از این رو در سال ۲۰۱ هجری وارد ایران شد.

نامه امام

طبق نقل دیگر که حسین قمی در کتاب «تاریخ قم» به آن اشاره کرده است، امام رضا(ع) بعد از ورودشان به خراسان نامه‌ای خطاب به خواهر گرامی‌اش فاطمه معصومه مرقوم فرمود و آن را توسط یکی از غلامانش به مدینه منوره ارسال فرمود. امام به غلامش دستور داد که در هیچ منزلی توقف نکند تا در اندک زمان ممکن آن نوشته را به مدینه برساند و حضرت معصومه به مجرد رسیدن نامه برادرش خود را ماده سفر نمود.


جریان فرهنگی و تبلیغی

اما یکی دیگر از دلایلی که مورخان برای این سفر به آن اشاره کرده اند، فلسفه فرهنگی و تبلیغی این هجرت است. مسیرهایی که حضرت معصومه(س) برای سفر انتخاب کردند آن مسیرهایی بود که امام رضا(ع) از آنها ممنوع شده بودند. این یعنی دقت و آگاهی و یعنی اینکه ایشان می‌خواستند هدف از سفر برادرشان را تبلیغ و تبیین کنند و فرهنگ ناب و اصیل اسلامی را بیان کنند. مأمون حرکت امام رضا(ع) را از مسیرهایی که شیعه‌نشین بودند منع کرد تا مبادا شورش و طغیان علیه حاکمیت صورت گیرد. اما حضرت فاطمه معصومه با دقت و زیرکی خاصشان از این مسیرهای ممنوعه سفر کردند تا توطئه مأمون را خنثی کنند.


علت هجرت امامزادگان

در کنار همه این موارد، یک مطلب مهم که به نقل برخی مورخان مهم تر از همه موارد یاد شده است، فشار و اختناق حاکم بر عراق بود که منجر به هجرت امامزادگان و همراهان و حتی حضرت فاطمه معصومه(س) از مدینه به سوی ایران شده است. صالح پرگاری در کتاب «تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفاریان و علویان» این گونه آورده است: «در دوران خلفای اموی و عباسی، یکی از جریان های معارض و ستیزه‌گر با ایشان، علویان بودند. در دوره حکومت ظالمانه حجاج بن یوسف (۷۵ ـ ۹۵ هـ) بر عراق، علویان در معرض آماج حملات وی قرار گرفتند. این امر موجب گردید تا علویان به منظور پناه‌جویی متوجه سرزمین های شرق قلمرو خلافت گردند. علویان که به عنوان جریان معارض، مورد ضرب و شتم و تعقیب عمال خلفا قرار می‌گرفتند، در جستجوی پناهگاه مناسب ترین منطقه را در ایران، مناطق هموار جنوب، سلسله کوه‌های البرز، یعنی شهرهایی چون قزوین، ری، قم، ساوه و آوه تشخیص دادند. این نواحی بیشتر بدین علت مورد توجه بود که در مواقع خطر، دستیابی به مناطق کوهستانی مشرف به این شهرها به سهولت امکان‌پذیر می‌گشت...»